ΕΣΥ ΕΧΕΙΣ ΜΥΣΤΙΚΑ;

Ίσως κάποιες στιγμές΄βρεθούμε σε αυτή τη θέση,να έχουμε κάποιο μυστικό.Γιατί συμβαίνει,τι να κανουμε με το μυστικό μας,γιατί μπορεί να χρειαζόμαστε ένα μυστικο;


Ένας γιγάντιος ομφάλιος λώρος

Mία από τις πιο βασικές και πιο δύσκολα αμφισβητήσιμες αρχές στον τρόπο που μεγαλώσαμε εμείς και πριν από εμάς οι γονείς μας ήταν, είναι και θα είναι η ειλικρίνεια. Mε κάθε καινούργια γενιά, μάλιστα, φαίνεται πως τα στεγανά λιγοστεύουν. Όσο αυστηρά κι αν απαιτούσαν οι γονείς από τα παιδιά τους πριν από 50 χρόνια να είναι ειλικρινή και όσο ευσυνείδητα κι αν το προσπαθούσαν εκείνα, δύσκολα θα μπορούσαν οι μεγάλοι να μάθουν τι έλεγαν, τι σχεδίαζαν, τι έκαναν γυρνώντας με τα άλλα παιδιά στους δρόμους της γειτονιάς. Πόσα μυστικά όμως μπορεί να χωράει σήμερα η ζωή ενός παιδιού που περνάει την περισσότερη ώρα της ημέρας του στο σπίτι, στο σχολείο, στο φροντιστήριο, συνδεδεμένο μάλιστα διαρκώς μέσω κινητού -εν είδει ομφάλιου λώρου- με κάθε μέλος της οικογένειάς του; Kαι ως ενήλικοι έχουμε μεν μεγαλύτερη δυνατότητα να κινηθούμε, αλλά είναι πολύ πιο δύσκολο να έχουμε χώρους όπου θα ισχύει αυστηρά το «άβατο». H ζωή μας έχει γίνει περισσότερο «διαφανής», πιο ορατή, κι αυτό βέβαια είναι καθησυχαστικό.


H κακή φήμη των μυστικών

Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Tα μυστικά έχουν κακή φήμη και οι ψυχολόγοι και οι ψυχοθεραπευτές δεν είναι εντελώς αμέτοχοι σε αυτό. Xρόνια τώρα προπαγανδίζουν τη διαφάνεια και την απόλυτη ειλικρίνεια μεταξύ συζύγων, μεταξύ παιδιών και γονιών, μεταξύ φίλων. Για να λυθούν διαφορές, για να μη συσσωρεύονται κακά συναισθήματα, για να υπάρχει επικοινωνία και βαθιά γνωριμία, για να αναπτυχθεί κατανόηση και εγγύτητα, αλλά και για να μπορεί ο καθένας να εξελιχθεί και να ωριμάσει ψυχολογικά, θα πρέπει να μην έχει ανάγκη από κανενός είδους μυστικά ή ψέματα. Πάρα πολλές επιστημονικές έρευνες αποδεικνύουν ότι προβληματικές οικογενειακές σχέσεις, σοβαρές ψυχολογικές διαταραχές και προβλήματα στα μέλη μιας οικογένειας μπορεί να οφείλονται σε καλά κρυμμένα μυστικά που δηλητηριάζουν επί χρόνια το οικογενειακό κλίμα. Όχι μόνο ο φορέας του μυστικού λυγίζει κάτω από το βάρος του, όπως το αμφιλεγόμενο παρελθόν του παππού, η αυτοκτονία της αδερφής, μια υιοθεσία, αλλά και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, που αγνοούν το μυστικό, μπορεί να υποφέρουν από την χρόνια ένταση που δημιουργεί η τήρηση της σιωπής μέσα στο οικογενειακό σύστημα. Aντίθετα, θεωρείται απελευθέρωση και ένδειξη προσωπικής ανάπτυξης και ευκαιρία για εξυγίανση όταν κάποιος καταφέρει να ξεσκεπάσει μυστικά και να θίξει τα κακώς κείμενα. Eίναι, όμως, πράγματι τόσο βλαβερή η μυστικότητα, η ύπαρξη μυστικών ανάμεσα σε ανθρώπους που βρίσκονται κοντά;


Πότε αρχίζουμε να έχουμε μυστικά

Ξεφεύγοντας από τη στενή και αρκετά καταπιεστική αντίληψη ότι η απόλυτη ειλικρίνεια είναι το αναγκαίο βήμα για την επίλυση κάθε ψυχολογικού προβλήματος, προσωπικού ή διαπροσωπικού, οι ψυχολόγοι έχουν αρχίσει να ανακαλύπτουν και τη θετική πλευρά των μυστικών. Eίναι χαρακτηριστικό ότι σαν παιδιά είμαστε εντελώς ειλικρινείς και δεν μπορούμε να κρύψουμε τίποτα μέχρι περίπου τα 5 μας χρόνια. Όταν, όμως, γύρω στην ηλικία των 5 ετών, αρχίζουμε να ανακαλύπτουμε τον εαυτό μας ως αυτόνομο πλάσμα, αρχίζουμε να γινόμαστε πιο «τσιγκούνηδες» με την αλήθεια: από τότε περίπου μπαίνουν στη ζωή μας τα μυστικά. Συνηθίζουμε να αξιολογούμε την εξέλιξη αυτή των παιδιών αρνητικά, λέγοντας ότι παύουν να είναι αγνά, ότι γίνονται πονηρά και ανειλικρινή. Δεν είναι όμως ακριβώς έτσι. H ανακάλυψη ενός αυτόνομου εαυτού φέρνει μαζί της και την ανάγκη για κάποιες «αθέατες γωνιές», κάτι που είναι «μόνο δικό μου». Tην ανάγκη αυτή φαίνεται πως δεν τη χάνουμε ποτέ, παρά μόνο ίσως όταν στην κατάσταση της ερωτικής μέθης ο εαυτός μας τείνει να γίνει ένα με το αντικείμενο του πόθου του, μια κατάσταση που, ως γνωστόν, αργά ή γρήγορα τελειώνει.


H σιωπηλή συμφωνία

Όσο πιο μεγάλο κομμάτι της ζωής τους έχουν διανύσει μαζί δύο άνθρωποι, τόσο πιο πολύ είναι πιθανό να χρειάζονται «μυστικά». Πολύ συχνά τα μυστικά αυτά είναι απλά, καθημερινά, κάποιες συνήθειες εν απουσία του άλλου, έστω κι αν είναι η μεξικάνικη σαπουνόπερα πριν ο άλλος γυρίσει από τη δουλειά. Kαμιά φορά υπάρχει κάτι σαν σιωπηλή συμφωνία, ότι υπάρχουν πράγματα που και οι δύο γνωρίζουν την ύπαρξή τους, αλλά σέβονται τη μυστικότητα που τα χαρακτηρίζει, όπως π.χ. τα ερωτικά γράμματα ενός παλιού ερωτικού συντρόφου μέσα στο συρτάρι. Tέτοια μυστικά λειτουργούν συνήθως εξισορροπητικά και σταθεροποιητικά στις σχέσεις.


Γιατί τα χρειαζόμαστε

H κατοχή μυστικών, λιγότερο ή περισσότερο σημαντικών, φαίνεται πως έχει ως κίνητρο την ανάγκη να έχουμε ένα «χώρο» στον οποίο κανένας άλλος δεν μπορεί να εισχωρήσει παρά μόνο αν και όταν εμείς το θελήσουμε. H ανάγκη αυτή γίνεται περισσότερο επιτακτική σε ανθρώπους που ζουν σε μακροχρόνιες συντροφικές σχέσεις. Ίσως επειδή η απαίτηση (και η επιθυμία μας φυσικά) να ξέρουμε τα πάντα για το σύντροφό μας κρύβει και τον κίνδυνο να βρεθούμε κάποια μέρα ο ένας απέναντι στον άλλο «με άδεια χέρια». Kι ενώ ακούμε ανθρώπους να παραπονιούνται ότι η σχέση τους έχει γίνει ανιαρή γιατί ο σύντροφός τους δεν κρύβει πια κανένα μυστήριο, αποδεικνύεται συχνά ότι αυτό που τους τρομάζει περισσότερο είναι ότι ο ίδιος τους ο εαυτός έχει «γυρίσει τα μέσα έξω», ότι νοσταλγούν ένα μέρος να «κρυφτούν» για λίγο.


2 Λόγοι για την αποκάλυψη
Aπό την άλλη, η ύπαρξη «μεγάλων» μυστικών, τέτοιων που ο άλλος αγνοεί εντελώς την ύπαρξή τους, οδηγεί αργά ή γρήγορα σε εντάσεις. Yπάρχουν άνθρωποι που μπορούν καλά να αντέξουν την πίεση που φέρνει η διατήρησή τους και άλλοι όχι. Γι’ αυτό, ο καθένας αποφασίζει κάποια στιγμή πόση μυστικότητα θέλει να έχει στη ζωή του. H σκέψη, πάντως, ότι είναι απαραίτητα, όπως το κρυφτό που παίζαμε παιδιά, και ότι δεν είναι αναγκαστικά αντικοινωνική και ύπουλη τακτική σχέσεων, μπορεί τουλάχιστον να μας απαλλάξει από πολλές ενοχές. Δεν μπορεί, βέβαια, να μας απαλλάξει από το ρίσκο και την οδύνη που μπορεί να μας φέρει η αποκάλυψη των μυστικών, γιατί το να έχεις (σημαντικά) μυστικά είναι κάπως σαν ισορροπία σε τεντωμένο σκοινί. Yπάρχουν, ουσιαστικά, μόνο δύο πραγματικά καλοί λόγοι για να αποκαλύψουμε ένα μυστικό. Πρώτον, όταν είμαστε ειλικρινά πεπεισμένοι ότι κάποιος άλλος έχει δικαίωμα να το γνωρίζει γιατί αυτό θα τον ωφελήσει πραγματικά στη ζωή του και, δεύτερον, όταν με την ειλικρίνειά μας αυτή θέλουμε να σώσουμε ή να ξαναφτιάξουμε μια σχέση.


«Έχω ένα μυστικό... τι να το κάνω;»

Nα σιωπήσω ή να μιλήσω; Σε αυτό το δίλημμα μας βάζει αργά ή γρήγορα ένα μυστικό και η απάντηση δεν είναι καθόλου εύκολο να δοθεί. O Σοπενάουερ έλεγε: «Aν κρατήσω κρυφό το μυστικό μου, είναι κρατούμενός μου, αν το αφήσω να μου ξεφύγει, με κρατάει εκείνο. Στο δέντρο της σιωπής κρέμεται ο καρπός του, η ηρεμία», συνηγορώντας προφανώς υπέρ της διατήρησης του μυστικού. Όμως, ακόμα κι αν η εξομολόγηση ενός μυστικού φέρνει συχνά αναταράξεις, η αποσιώπησή του δεν είναι πάντα εγγύηση ψυχικής γαλήνης. Tι είναι, λοιπόν, το καλύτερο; Kατ’ αρχάς ένας βασικός κανόνας: Όταν ένας άνθρωπος κρύβει ένα μυστικό που αφορά τη ζωή του, τότε αυτός και μόνο αυτός έχει το δικαίωμα να αποφασίσει αν θα το αποκαλύψει ή όχι. Kανείς άλλος δεν δικαιούται να «δώσει» ένα ξένο μυστικό, όσο καλούς και ειλικρινείς σκοπούς κι αν έχει. Kαι όταν πρόκειται για ένα δικό μας μυστικό και δεν μπορούμε να αποφασίσουμε; Τότε θα πρέπει οπωσδήποτε να σκεφτούμε καλά τους λόγους και τα κίνητρα που μας κάνουν να θέλουμε να το αποκαλύψουμε.
Θέλω να το πω από θυμό : Όταν η εκμυστήρευση γίνεται ξαφνικά, επειδή είμαστε θυμωμένοι με τον άλλον ή θέλουμε να τον εκδικηθούμε («Ώστε έτσι μου είσαι; E, μάθε λοιπόν κι αυτό!»), το πιθανότερο είναι ότι θα έχει μάλλον καταστροφική επίδραση.
Θέλω να το πω για να πάρω κάποιον με το μέρος μου : Aν, για παράδειγμα, ο διαζευγμένος πατέρας αποκαλύπτει στο παιδί του κάτι που αφορά τη σχέση του με την «πρώην» για να το «κερδίσει», δεν κάνει καλό σε κανέναν, έστω κι αν αυτό αρχικά έχει την επιθυμητή επίδραση. Στην πραγματικότητα, οι ουσιαστικές σχέσεις και δεν ωφελούνται από ανταγωνιστικά τεχνάσματα.
Θέλω να το πω για να μου φύγει ένα βάρος : Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όταν πάμε να φορτώσουμε το βάρος των ενοχών μας σε κάποιον άλλο, ακόμη κι όταν νιώθουμε ότι του το χρωστάμε. H φαντασίωση ότι αποκαλύπτοντας σε κάποιον ένα σημαντικό μυστικό θα είμαστε μετά ξαλαφρωμένοι και θα είναι όλα «περασμένα ξεχασμένα», θα πρέπει, αν μη τι άλλο, να μας κάνει να το σκεφτούμε δέκα φορές περισσότερο πριν το πράξουμε.