ΕΥΤΥΧΙΑ:ΧΙΜΑΙΡΑ Η' ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ;

Το ζήτημα της ευτυχίας ποτέ δεν απασχόλησε τους ερευνητές τόσο όσο τις 3-4 τελευταίες δεκαετίες. Η λεγόμενη Θετική Ψυχολογία (Positive Psychology), ένα επιστημονικό κίνημα στην Αμερική, έκανε την αρχή διερευνώντας μέσα από εκατοντάδες έρευνες αν υπάρχουν άνθρωποι που δηλώνουν ευτυχισμένοι, ποιοι είναι αυτοί, τι τους χαρακτηρίζει και τι τους προκαλεί το αίσθημα της ευτυχίας. Ήταν η πρώτη φορά που η Ψυχολογία άφησε κατά μέρος τη δυστυχία και τον ψυχικό πόνο και εστίασε στο αντίθετό του: στα «θετικά» συναισθήματα και την αίσθηση της ευτυχίας.




Στα ίχνη της ευτυχίας
Μία από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις όλων αυτών των ερευνών είναι ότι η ευτυχία υπάρχει πραγ­ματικά! Αυτό τουλάχιστον απο­δεικνύουν οι ομολογίες χιλιάδων ανθρώπων που δηλώνουν ευτυχισμένοι από τη ζωή τους. Και αυτό δεν το επιβεβαιώνουν μόνο τα χαμογελαστά πρόσωπα, αλλά και οι απεικονίσεις του εγκεφάλου, που δείχνουν ότι τα θετικά συναισθήματα συνοδεύονται από έντονη δραστηριότητα στον αριστερό προμετωπιαίο φλοιό, η οποία, με τη σειρά της, συντελεί σε μια πιο συνολική αίσθηση του «είμαι καλά».

Ευτυχία και πόνος μαζί!
Τότε, λοιπόν, η ευτυχία είναι το ίδιο με την ευχαρίστηση; Είμαστε ευτυχισμένοι όταν είμαστε ευχαριστημένοι ή όταν περνάμε κάπου καλά; Οι επιστήμονες απαντούν με ένα ξεκάθαρο «όχι». Η ευτυχία και η ευχαρίστηση είναι δύο δια­φορετικά πράγματα και όχι μόνο γιατί διαφέρουν πολύ ως προς την ένταση και το βάθος. Είναι
δύο συναισθηματικές καταστάσεις που μπορούν να υπάρχουν εντελώς ανεξάρτητα η μία από την άλλη. Μπορεί κανείς να είναι ευτυχισμένος και να νιώθει ευχαρίστηση, χαρά, αλλά και πόνο ή μελαγχολία!

Είναι αυτό που περιμένουμε να έρθει;
Παροδική ευχαρίστηση μπορεί όμως να νιώσει και ένας δυστυχισμένος άνθρωπος, μόνο που αυτό δεν τον κάνει ευτυχισμένο. Η συνεχής αναζήτηση της ευχαρίστησης συνήθως φέρνει δυστυχία, ενώ η συνεχής αναζήτηση της ευτυχίας επιτρέπει και εντείνει την αίσθηση της όποιας ευχαρίστησης. Η ευχαρίστηση μας επιτρέπει να επιβιώνουμε, ενώ η ευτυχία μάς επιτρέπει να ολοκληρωνόμαστε. Αν όμως είναι έτσι, αν η ευτυχία είναι κάτι άλλο από την ευχαρίστηση -την οποία ξέρουμε ακριβώς πότε την αισθανόμαστε-, μήπως τότε η ευτυχία δεν υπάρχει; Μήπως, πράγματι, «η ευτυχία είναι αυτό που περιμένουμε να ’ρθει» (και δεν έρχεται ποτέ);

Μεγάλες προσδοκίες...
Κατά κάποιον τρόπο αυτό, λένε οι ειδικοί, είναι δυστυχώς αλήθεια. Ο καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Harvard, Daniel Gilbert, διερεύνησε την ικανότητα των ανθρώπων να προγιγνώσκουν την ευτυχία που θα τους φέρει το μέλλον και διαπίστωσε ότι είναι πολύ ανεπαρκής. Ακριβώς επειδή το εγκεφαλικό κέντρο της ευτυχίας είναι ο προμετωπιαίος εγκέφαλος, που είναι η «έδρα» της συνειδητής σκέψης αλλά και της φαντασίας, συχνά μπερδευόμαστε. Όσον αφορά τις προγνώσεις για το μέλλον, η φαντασία μας τείνει να «συμπληρώνει» κατά βούληση τα στοιχεία που μας λείπουν, επειδή ακριβώς ποτέ δεν μπορούμε να ξέρουμε με λεπτομέρειες πώς θα εκτυλιχθούν μελλο­ντικά τα πράγματα. Έτσι, λοιπόν, τείνουμε να φανταζόμαστε πόσο
ευτυχισμένοι θα γίνουμε όταν... αγοράσουμε το καινούργιο μας σπίτι, πάμε να ζήσουμε στο νησί, κάνουμε παιδί, έχουμε περισσότερα λεφτά, αδυνατίσουμε, κάνουμε πλαστική στη μύτη μας... Δυστυχώς, όμως, αποδεικνύεται πως, όταν φτάσουμε στον πολυπόθητο στόχο, η χαρά -και η ευτυχία(;)- είναι λιγότερη και μικρότερης διάρ­κειας από ό,τι είχαμε ονειρευτεί.